نشانه‌های پدر و مادر سمی چیست؟

بزرگ شدن با والدین سمی زخم‌های عمیقی روی روح و روان ما به جا می‌گذارد و می‌تواند روی سلامتی ذهنی و حتی جسمی ما تاثیر بگذارد. اما پدر و مادر سمی چه نشانه‌هایی دارند؟ والدین سمی می‌توانند بدرفتار، بیش از حد حمایت‌کننده، کنترل‌گر و خشن باشند و همین موضوعات باعث ایجاد مشکلات فراوان در فرزندان‌شان می‌شود. بیشتر وقت‌ها، والدین سمی رفتارهایی از خودشان نشان می‌دهند که به رفاه عاطفی و رشد شخصی فرزندشان آسیب می‌رساند. آن‌ها ممکن است هیچوقت حس همدلی نداشته باشند، کارهای فرزندشان را بیش از حد کنترل کنند، احساسات آن‌ها را دستکاری کنند، به فرزندانشان حس گناه بدهند، رفتار غیرقابل پیش بینی داشته باشند و …

با توجه به اهمیت این موضوع، ما در این مقاله قصد داریم درباره‌ی چندتا از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشخصه‌های والدین سمی صحبت کنیم. آشنا شدن با این ویژگی‌ها به ما کمک می‌کند بهتر شرایط‌مان را بفهمیم و به دنبال راهکار پیدا کردن باشیم.

۱. پدر و مادر سمی خشن هستند و به صورت فیزیکی بدرفتاری می‌کنند.

والدین سمی در هنگام عصبانیت به کارهای خشونت آمیز مثل ضربه زدن، لگد زدن، کتک زدن و یا حتی خفه کردن فرزندان خود متوسل شوند. در چنین شرایطی، کودکان بیشتر دچار ترس، اضطراب و خشم می‌شوند. برخی از والدین معتقدند که خشونت راهی برای آموزش به کودکان است، ولی این طرز فکر بسیار اشتباه و مخرب است، به خاطر اینکه خشونت عواقب شدید عاطفی و جسمی روی کودکان دارد و بر روابط بین پدر و مادر و فرزند تاثیر منفی می گذارد.

۲. از نظر کلامی و عاطفی بد رفتار می‌کنند.

بدرفتاری همیشه خشونت فیزیکی نیست. والدین سمی برای اینکه قدرت و کنترل را در دست داشته باشند، به صورت کلامی و یا از نظر عاطفی بدرفتاری می‌کنند. به طور مثال در ملاء عام فرزندان‌شان را تنبیه، تحقیر، مسخره و یا کم‌محل می‌کنند. پدر و مادرهایی که بدرفتاری کلامی و عاطفی دارند، عزت نفس فرزندان خود را نابود می‌کنند و باعث می‌شوند این رفتار اشتباه به فرزندان‌شان هم منتقل شود.

اگرچه هیچ مدرک فیزیکی از این نوع سوء استفاده رفتاری وجود ندارد و تشخیص آن خیلی سخت‌تر از خشونت فیزیکی است، ولی به همان اندازه تاثیر منفی دارد.

۳. نیازهای خودشان را به نیازهای فرزندان‌شان ترجیح می‌دهند.

والدین سمی اغلب نیازها، آرزوها و خواسته های خود را به نیازهای فرزندان‌شان اولویت می‌دهند. آن‌ها همیشه اول به نیازهای خودشان رسیدگی می‌کنند و در آخرین قدم، به سراغ خواسته‌های فرزندان می‌روند. این رفتار خودخواهانه باعث غفلت عاطفی یا جسمی فرزند در دوره‌ی کودکی‌اش می‌شود، به خاطر اینکه نیازهای کودک برای مراقبت، توجه و محبت به طور مداوم نادیده گرفته می شود.

سهل انگاری پدر و مادر نسبت به نیازهای کودک یکی از رایج‌ترین نشانه‌های والدین خودشیفته است و برای نوزادان و کودکان خردسالی که توانایی مراقبت از خودشان را ندارند مضر است.

۴. پدر و مادر سمی بیش از حد کنترل می‌کنند.

والدین کنترل‌گر آن‌قدر در زندگی فرزندان دخالت می‌کنند تا جایی که آزادی، استقلال و فردیت کودک محدود شود. این مدل از پدر و مادرها انتظار دارند که فرزندانشان همیشه مطیع و فرمان‌بردار باشند.

اگرچه یاد دادن احترام به پدر و مادر و اقتدار آن‌ها مرحله‌ای ضروری از تربیت کودک است، اما پدر و مادرها باید بدانند که کاملا طبیعی است که کودکان‌شان در بعضی از مراحل رشد، اقتدار والدین را زیر سوال ببرند. والدین سالم در چنین مواقعی محکم روی مواضع‌شان می‌ایستند و با رفتاری محبت‌آمیز و مهربانانه اوضاع را کنترل می‌کنند، ولی والدین سمی وقتی که قدرت‌شان به چالش کشیده می‌شود بیش از حد واکنش نشان می‌دهند و ممکن است دست به پرخاشگری هم بزنند.

۵. دستکاری عاطفی می‌کنند.

والدین سمی دست به دستکاری عاطفی می‌زنند. آن‌ها از تاکتیک‌های احساسی برای رسیدن به مسیر خود استفاده می‌کنند، مثل چاپلوسی کردن، احساس گناه دادن و حتی سرکوب کردن فرزندان برای اینکه آن‌ها را وادار به انجام کاری کنند.

متاسفانه بیشتر این والدین فکر می‌کنند این رفتار طبیعی و قابل قبول است. در نتیجه، کودکانی که با این مدل والدین بزرگ می‌شوند ممکن است در شناختن احساسات و همچنین مقابله با دستکاری عاطفی در روابط خودشان دچار مشکل شوند.

۶. از روش‌های تنبیه سخت استفاده می‌کنند.

انضباط، تنبیه مناسب و رعایت نظم و ترتیب یک ابزار تربیتی بسیار مفید و سالم است. با این حال، والدین سمی از روش‌های سخت تنبیهی استفاده می‌کنند که بسیار خطرناک‌تر و شدیدتر از حد مجاز است. به عنوان مثال، یک پدر و مادر سمی ممکن است کودک را به خاطر انجام ندادن کارهایش کتک بزنند.

تنبیه سخت ممکن است کلامی و احساسی باشد، مثل تحقیر کودکی که با نمره‌ی بد به خانه می‌آید. این روش فرزندپروری خانه را تبدیل به محیطی ترسناک می‌کند که در آن کودکان دائما مضطرب و آشفته هستند و نمی‌توانند احساسات خودشان را ابراز کنند.

۷. از فرزندانشان انتظار دارند که دائم آن‌ها را تحسین کنند.

یکی دیگر از نشانه‌های یک والدین سمی و خودشیفته این است که دائما نیاز به تحسین شدن دارند و انتظار دارند که همیشه آن‌ها را تشویق و تحسین کنند و اگر فرزند این کار را انجام ندهد، بسیار عصبانی می‌شوند و سعی می‌کنند احساساتش را دستکاری کنند.

نکته‌ی جالبی که در خصوص این مدل از والدین وجود دارد این است که به ندرت فرزندهایشان را تشویق و تحسین می‌کنند. همین مسئله باعث ایجاد مشکلات شناختی و عمیقی در فرد می‌شود.

۸. از لحاظ جنسی رفتار نامناسبی دارند یا آزار جنسی را نادیده می‌گیرند.

یکی از نشانه های جدی و بسیار مضر والدین سمی، رفتار نامناسب و عدم تناسب جنسی با فرزندشان است که شامل اعمال جنسی، آزار و اذیت یا قرار دادن کودک در معرض محتوای جنسی نامناسب است.

همه‌ی این کارها سوء استفاده جنسی محسوب می‌شوند. علاوه بر این، والدین سمی در بیشتر اوقات سوء استفاده جنسی توسط دیگران را نادیده می‌گیرند. این رفتارها به شدت آسیب زا و مخرب هستند و باعث آسیب شدید روحی و روانی فرزندان می‌شود.

۹. به سایر روابط فرزندان‌شان حسادت می‌کنند.

زمانی که فرزند روابط نزدیکی با افراد دیگر برقرار می‌کند، والدین سمی احساس حسادت می‌کنند. آن‌ها روابط نزدیک فرزندش با دیگران را به چشم تهدید می‌بینند. در بعضی شرایط، پدر و مادرهای سمی به تاکتیک‌های ناسالم رو می‌آورند و سعی می‌کنند با دستکاری احساسات فرزندانشان با آن‌ها احساس نزدیکی کنند. در موارد شدید، آن‌ها ممکن است روابط را با فرزندان‌شان قطع کنند تا دیگر احساس خطر نکنند.

۱۰. پدر و مادر سمی حمایت نمی‌کنند.

والدین سمی از انتخاب‌ها، علایق و دستاوردهای فرزندان‌شان حمایت نمی‌کنند. به جای تشویق یا جشن گرفتن موفقیت‌های فرزندان، این موضوعات را نادیده می‌گیرند. این اتفاق می‌تواند به این دلیل باشد که والدین سمی حسادت می‌کنند، می‌خواهند فرزندشان را بیش از حد کنترل کنند و یا قصد دارند به علایقشان اهمیت ندهند.

۱۱. هیچ مرز، چارچوب و خط قرمزی را رعایت نمی‌کنند.

همه‌ی انسان‌ها برای خودشان حریم خصوصی و خطوط قرمزی دارند، ولی والدین سمی خیلی از این مرزها فراتر می‌روند. آن‌ها ممکن است بیش از حد با فرزندشان تماس بگیرند، بدون اطلاع قبلی به آن‌ها سر بزنند، با کسانی که در زندگی فرزندشان حضور دارند، دوست شوند تا به آن‌ها نزدیک‌تر شوند و … این نفوذ مداوم طاقت فرسا و بسیار استرس زاست و حس استقلال و یا حریم خصوصی را در فرزندان از بین می‌برد.

۱۲. حرف‌ها و احساسات خودشان را از طریق فرزندان‌شان بروز می‌دهند.

والدین سمی برای بروز احساسات و بیان کردن حرف‌هایشان از فرزندان‌شان استفاده می‌کنند. به طور مثال، یک پدر و مادر را در نظر بگیرید که با هم بحث کرده‌اند و این مسئله باعث شده با هم صحبت نکنند و قهر باشند. اگر این پدر یا مادر رفتار سمی داشته باشد، خشمش از دعوای با همسر را سر فرزند خالی می‌کند. این رفتار برای کودکان بسیار ناراحت‌کننده، دردناک و گیج کننده است، چون آن‌ها نمی‌دانند چرا مورد این رفتار قرار گرفته اند.

۱۳. همه چیز را خیلی سریع به خودشان می‌گیرند و ناراحت می‌شوند.

والدین سمی به راحتی ناراحت می‌شوند. همه چیز را به خودشان می‌گیرند و بهشان بر می‌خورد. آن‌ها هر نوع اختلاف نظر را به چشم یک حمله به خودشان می‌دانند. وقتی والدین چنین رفتاری داشته باشند، در نتیجه، فرزند یاد می‌گیرد که افکارش را در ذهنش نگه دارد و با کسی مطرح نکند. به طور مثال، ممکن است در مورد سیاست یا مذهب صحبت نکند، به خاطر اینکه می‌داند والدینش ناراحت خواهند شد. این رفتار هر بحث، یادگیری آزاد و گفتگویی را خفه می‌کند و توانایی ابراز احساسات را از کودک می‌گیرد.

۱۴. بیش از حد انتقاد می‌کنند.

والدین سمی بیش از حد از افکار، احساسات و یا کارهای فرزندش انتقاد می‌کنند. آن‌ها به جای حمایت و تشویق، همیشه روی عیب‌ها و اشتباهات کودک تمرکز می‌کنند و مدام او را پایین می‌آورند. این انتقاد همیشگی باعث می‌شود که فرزند احساس ناکافی بودن داشته باشد و عزت نفس و اعتماد به نفسش به طرز چشمگیری کم شود و یا حتی در بسیاری مواقع کامل از بین برود.

۱۵. به جای اینکه مسئولیت کارهایشان را بپذیرند، دیگران را سرزنش می‌کنند.

والدین سمی به جای اینکه مسئولیت کارهای اشتباه خودشان را بر عهده بگیرند، دیگران را سرزنش می‌کنند. هر وقت که مشکلی پیش بیاید، به جای اینکه اشتباهات خودشان را بپذیرند، دیگران از جمله فرزندان‌شان را سرزنش می‌کنند. این رفتار مخرب باعث می‌شود که فرزند به‌ طرز ناعادلانه‌ای به خاطر چیزهایی که تقصیرش هم نبوده، احساس گناه داشته باشد.

در پایان برشی از کتاب صوتی «چطور پدر و مادر خوبی باشیم؟» را بشنویم:

برای دانلود کتاب صوتی «چطور پدر و مادر خوبی باشیم؟» روی تصویر زیر کلیک کنید: