ترفندهایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی

ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر روز با حجم انبوهی از اطلاعات بمباران می‌شویم. با فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی این بمباران اطلاعاتی شدت پیدا کرده و باعث پمپاژ حجم عظیمی از اخبار به خصوص خبرهای جعلی شده است. در چنین شرایطی تفکر انتقادی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. تفکر نقادانه یکی از حیاتی‌ترین مهارت‌هایی است که باید برای موفقیت در آینده در وجودمان پرورش بدهیم. با توجه به اهمیت این مسئله، ما قصد داریم چند راهکار ساده ارائه دهیم که به شما کمک می‌کند مهارت تفکر انتقادی‌تان را ارتقا بدهید. قبل از اینکه درباره‌ی این ترفندها صحبت کنیم، باید بگوییم که تفکر انتقادی این نیست که ما دائما از همه چیز ناراضی باشیم یا انتقاد کنیم. بلکه کاملا برعکس، تفکر انتقادی یعنی تجزیه و تحلیل مسائل بر اساس شواهد محکم در مقابل نظرات شخصی، سوگیری‌ها و … برای درک کامل از آنچه واقعا در جریان است. این درک درست و کامل به ما کمک می‌کند تا ترفندهایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی یاد بگیریم.

۱. ترفندهایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی، داده‌های جدید را محتاطانه بررسی کنید.

برای بهبود مهرات‌های تفکر انتقادی باید داده‌ها و اطلاعات جدید را با احتیاط بیشتری بررسی کنید. حالا این اطلاعات جدید ممکن است یک مقاله‌ی شخصی باشد که به صورت آنلاین به اشتراک گذاشته شده، ممکن است داده‌های مرتبط با شغل شما باشد. همیشه باید اطلاعاتی را که به شما ارائه می‌شود بررسی کنید. برای بررسی این اطلاعات می‌توانید این سوالات را بپرسید:

آیا این اطلاعات کامل و به روز است؟

چه سند و مدرکی برای تایید این داده‌ها وجود دارد؟

آیا این داده‌ها همه‌ی جنبه‌های مسئله را در نظر می‌گیرند؟

۲. به منبع داده‌ها توجه کنید.

مسئله‌ی دیگری که باید به آن دقت داشته باشید منبع اطلاعات است. این داده‌ها از کجا آمده‌اند؟ آیا منبع‌شان قابل اعتماد است؟ انگیزه‌ی آن‌ها از ارائه‌ی این اطلاعات چیست؟ فکر کردن به این سوالات و جواب دادن به آن‌ها به شما کمک می‌کند اطلاعات و داده‌ها را دقیق‌تر بررسی کنید.

۳. پیشنیه‌ی ذهنی و فکری افراد را در نظر بگیرید.

هر انسانی نظرات و انگیزه‌های خاص خودش را دارد. حتی افراد بسیار باهوش که استدلال‌های منطقی ارائه می‌کنند نظرات و سوگیری‌های شخصی دارند که تفکرشان را شکل می‌دهد. بنابراین، وقتی کسی اطلاعاتی را به شما ارائه می‌دهد، به پیش‌زمینه‌ی فکری‌اش دقت کنید و این نکته را در نظر بگیرید که آیا حرف‌های او جنبه‌ی دیگری هم دارد یا نه.

۴. ترفندهایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی، گوش دادن فعالانه را تمرین کنید.

به آنچه که دیگران به شما می‌گویند، با دقت گوش کنید و سعی کنید تصویر واضحی از دیدگاه آن‌ها را در ذهن‌تان بسازید. در چنین شرایطی همدلی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. شاید بپرسید چرا؟ به خاطر اینکه وقتی خودتان را به جای دیگران قرار دهید، تا حدی می‌توانید بفهمید که حرف‌ها و نظرات آن‌ها چه منشا و پیش‌زمینه‌ای دارد. بنابراین سعی کنید بدون قضاوت به حرف‌های بقیه گوش کنید.

۵. در صورت نیاز خودتان اطلاعات جدید پیدا کنید.

هر زمان که بین اطلاعات و داده‌هایی که به شما ارائه شده، شکاف و تناقض دیدید، سعی کنید خودتان دست به کار شوید و اطلاعات جدیدی پیدا کنید. بعضی افراد سعی می‌کنند این شکاف‌ها را نادیده بگیرند، ولی اگر به دنبال بهبود مهارت‌های تفکر نقادانه‌تان هستید، باید از این کار خودداری کنید.

۶. زیاد سوال بپرسید.

کنجکاوی یکی از ویژگی‌های کلیدی متفکران انتقادی است. بنابراین خجالت نکشید و سعی کنید زیاد سوال بپرسید. البته نه سوالاتی که جواب‌شان بله یا خیر است، بلکه سوالاتی با این کلمات پرسشی: چه کسی؟، چه چیزی؟، چرا؟، چه؟ و چطور؟

۷. ترفندهایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی، منابع اطلاعاتی معتبر پیدا کنید.

یکی از مهم‌ترین عواملی که باید به آن دقت داشته باشید، منابع اطلاعاتی‌تان است. اگر به دنبال بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی‌تان هستید، باید از منابع معتبر و دست اول استفاده کنید. علاوه بر این، حتما به زمان انتشار اطلاعات دقت کنید. ممکن است اطلاعات یک منبع درست باشد، ولی به خاطر اینکه مدت زیادی از زمان انتشارش گذشته، داده‌های غلطی به شما ارائه دهد.

۸. اطلاعات خود را از شبکه‌های اجتماعی نگیرید.

ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار پررنگی در آن دارند. بسیاری از افراد اطلاعات و اخبار خود را از این شبکه‌ها می‌گیرند. اگر می‌خواهید مهارت تفکر نقادانه‌تان را ارتقا دهید، باید قبل از اینکه خبری را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید، از درستی آن مطلع شوید.

۹. نحوه‌ی تشخیص اخبار جعلی را یاد بگیرید.

تشخیص محتوای نادرست یا گمراه کننده کار سختی است، اما کاملا غیرممکن هم نیست! یک قانون کلی وجود دارد و آن هم این است که به زبان، احساسات و لحن خبر دقت کنید. معمولا وقتی یک خبر را با بار عاطفی می‌نویسند، یعنی سعی دارند اطلاعات را جهت‌دار ارائه کنند و احساسات شما را تحریک کند. ضمنا به منابع فکت‌ها، ارقام، تصاویر و نقل قول‌ها دقت کنید. یک خبر موثق و معتبر منابع خود را به وضوح اعلام می‌کند. شاید این کار در ابتدا کمی سخت باشد، ولی به مرور قلقش را یاد می‌گیرید.

۱۰. نگاه متعصبانه را کنار بگذارید.

بیشتر انسان‌ها روی یک سری از موضوعات تعصب دارند و این مسئله روی نگاه و تفکرشان هم تاثیر می‌گذارد. برای بهبود مهارت تفکر انتقادی، باید ابتدا علایق، ترجیح‌ها و باورهایتان را بررسی کنید و ببینید که در چه موضوعاتی تعصب دارید. گام بعد این است که تا جایی که می‌توانید نگاه متعصبانه را کنار بگذارید تا افکارتان سوگیری نداشته باشد.

۱۱. برای خودتان ایده و نظر داشته باشید.

تفکر انتقادی نوعی تفکر مستقل است. بنابراین وقتی که تمام اطلاعات را ارزیابی کردید، خودتان نتیجه‌گیری کنید و دیدگاه مختص به خودتان را داشته باشید. یکی از اهداف تفکر انتقادی هم همین است که شما نگاه مستقلی داشته باشید.

در پایان برشی از کتاب صوتی «ایجاد عادت به تفکر نقادانه» را بشنویم:

برای دانلود کتاب صوتی «ایجاد عادت به تفکر نقادانه» روی تصویر زیر کلیک کنید: